Evenementen

Uitleg van het probleem

Bezoekers van sportevenementen (zoals marathons en wielerwedstrijden) en festivals (muziek, theater, dance) in de open lucht zijn extra gevoelig voor hittestress. Dit komt door de fysieke inspanning van de deelnemers en doordat er veel mensen op één, vaak open, onbeschutte plek zijn. Bezoekers en de organisatoren van festivals moeten hierop voorbereid zijn. Hitte bij evenementen geeft ook extra druk op de hulpdiensten, zoals het Rode Kruis.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → om te bepalen op welke plek in het evenementengebied de kans op hittestress het grootst is, en om te bepalen waar geen verkoeling gevonden kan worden.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de toename van het aantal dagen met een verhoogde kans op hittestress tijdens evenementen.
Overzicht en locaties van festivals en evenementen in het zomerhalfjaar → om te kunnen bepalen bij welke evenementen kans is op hittestress.

Enige maatregelen en richtlijnen

Organisatoren kunnen (zie ook de informatie vanuit het RIVM):

Deelnemers van tevoren voorlichten over risico’s en maatregelen
Extra watertappunten aanleggen en waterflesjes uitdelen
Petjes, hoedjes, waaiers en zonnecrème uitdelen
Extra hulpverleners inschakelen (die getraind zijn op het herkennen aandoeningen veroorzaakt door hitte)
Schaduw creëren (permanent met groen of tijdelijk met doeken of parasols)
Pauzes inlassen (bij dance-events)
Het evenement veranderen (verkorten, verplaatsen, programma aanpassen)
Het evenement afgelasten

Bezoekers kunnen:

Alcoholgebruik verminderen en voldoende water of sportdrank drinken
Zich beschermen tegen zonnebrand
Luchtige kleding dragen
Het prestatieniveau aanpassen

Zie ook tips vanuit de GGD Leefomgeving.

Sociale overlast

Uitleg van het probleem

Tijdens hete dagen zoeken bewoners van de stad verkoeling in de buitenruimte zowel overdag als ‘s avonds. Mensen zitten in hun tuin, op hun balkon, in parken, groenstroken, langs of op het water en op horecaterrassen. Dit leidt vaak tot meer sociale cohesie en ontmoeting, maar zorgt in sommige gevallen ook tot meer geluidsoverlast, agressief gedrag, stankoverlast (door barbecues) en meer afval. De politie krijgt hierdoor vaker klachten.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal dagen waarop de kans op sociale overlast verhoogd kan zijn.
Kaart met aantrekkelijke koele plekken → geeft inzicht in waar de druk op de buitenruimte mogelijk toeneemt tijdens hete dagen en de kans op sociale overlast.

Enige maatregelen en richtlijnen

Een plaatselijk rook- en/of stookverbod opleggen
Plekken aanwijzen waar barbecueën wel toegestaan is (en tot hoe laat)
Tijdelijk toiletten en afvalbakken plaatsen op plekken waar veel mensen verblijven tijdens hete dagen en avonden
Beheer en onderhoud vergroten om buitenruimte van drukbezochte plekken schoon en aangenaam te houden

Druk op buitenruimte

Uitleg van het probleem

Tijdens hete dagen zoeken bewoners van de stad verkoeling in de buitenruimte zowel overdag als ‘s avonds. Ze trekken naar parkjes, groenstroken, stedelijk water (plassen, grachten, kanalen), stadsstranden, zwemwater, fonteinen en pierenbadjes. Dit vraagt om meer of ander beheer en onderhoud door de gemeente van de buitenruimte en aandacht voor de waterkwaliteit van zwemwater vanuit waterschappen en de provincie. De trek naar buiten kan ook leiden tot sociale overlast en positief gezien tot meer sociale cohesie en ontmoeting.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → geeft aan welke locaties in de buitenruimte heet of koel zijn en waar de druk op koele buitenruimtes mogelijk groot is.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het aantal dagen met een verhoogde druk op de buitenruimte.
Kaart met aantrekkelijke koele plekken inclusief officiële en niet-officiële zwemwaterlocaties → geeft inzicht in waar de druk op de buitenruimte toeneemt.

Enige maatregelen en richtlijnen

Betere toegang en gebruiksmogelijkheden creëren van openbaar groen
Meer verkoelende buitenruimtes creëren zoals parkjes, stadsstranden, en pierenbadjes met bankjes in de schaduw
Zorgen voor meer zwemwatervoorzieningen (incl. afvalvoorzieningen en toiletten) en de zwemwaterkwaliteit
Informeren waar veilig zwemwater is en waar zwemmen verboden of afgeraden wordt (zie ook kaart met zwemwaterkwaliteit in Nederland)

Schade aan natuur

Uitleg van het probleem

Hitte kan schade veroorzaken aan stedelijk groen, zoals heesters, vaste planten, hagen, bomen en gazons. Ook stadslandbouw, particuliere tuinen en moestuinen kunnen hierdoor schade oplopen. Als hitte ook gepaard gaat met droogte, kan de schade aan het stedelijk groen nog meer toenemen. De schade aan groen is niet altijd onherstelbaar, want gazons herstellen zich vaak weer met toenemende regen en oudere bomen kunnen er meestal tegen. Platanen en iepen kunnen ook redelijk tegen hitte en droogte, maar berken hebben meer moeite.

Bomen kunnen door hitte en droogte ook omvallen, waardoor bijvoorbeeld leidingen (van zowel afvalwater als drinkwater) worden beschadigd. Dor en dood groen leveren daarnaast minder koelte dan gezond, sappig groen. Bovendien warmt het oppervlaktewater tijdens hete dagen op, waardoor de kans op botulisme en blauwalgen toeneemt en een algemene verstoring van het ecosysteem kan ontstaan.

De negatieve gevolgen voor dieren betreffen onder meer padden en vissen die leven in poelen, die (deels) droogvallen en insecten die de droogte niet overleven. Ook wordt er meer beroep gedaan op de dierenambulance voor zorg en vervoer van bijvoorbeeld katten, verzwakte watervogels door botulisme en uitgedroogde dieren (vogels en egels).

De gevolgen van hitte en droogte op de natuur treft vooral bewoners van de stad, recreanten, waterschapbeheerders en gemeentelijke afdelingen zoals groenbeheer, en gaan gepaard met extra kosten in zowel het dagelijks beheer van het groen als het groot onderhoud.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van de schade aan natuur door hitte.
Locaties van parken, groenstroken, grasvelden, moestuinen en particuliere tuinen → geeft inzicht in de locaties waar schade kan optreden.
Bomenbestand van particuliere en gemeentelijke bomen (met type) → geeft inzicht in de locaties met kwetsbare bomen.
Locaties met oppervlaktewater en de waterkwaliteit → geeft inzicht in de (kritieke) locaties waar waterkwaliteit een probleem kan geven.

Enige maatregelen en richtlijnen

Kiezen voor gevarieerd en klimaatbestendig stedelijk groen (vegetatiesoorten die bestand zijn tegen klimaatextremen en het toekomstig klimaat van Nederland)
Bewateren van stedelijk groen volgens heersende richtlijnen
Toezicht op koelwaterlozingen
Beperken van de kans op natuurbrand (zie maatregelen op website van Brandweer Nederland)
Ruimtelijke adaptatie om water beter vast te houden in natte tijden zodat het in droge tijden gebruikt kan worden
Zie ook verkoelende tips voor huisdieren

Detailhandel

Uitleg van het probleem

Op hete dagen gaan minder mensen winkelen in winkelgebieden die onaangenaam warm zijn. Hierdoor kan de productiviteit en de omzet teruglopen. Gekoelde winkelomgevingen krijgen het mogelijk drukker.

Kwetsbare levensmiddelen kunnen door de hitte sneller hun houdbaarheid verliezen, waardoor er omzetverlies kan plaatsvinden. Tegelijkertijd stijgt de vraag naar verkoelende levensmiddelen en producten, zoals ijsjes, frisdrank, zwemkleding, airco’s en ventilatoren. Er is over het algemeen meer energie nodig voor koeling voor winkelruimtes en het koelen van levensmiddelen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in welke winkelgebieden voldoende koel en aangenaam zijn om te winkelen en welke niet.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal dagen waarop de detailhandel mogelijk hinder ondervindt van hete dagen.

Enige maatregelen en richtlijnen

Ruimtelijke adaptatie om de buitentemperatuur en de gevoelstemperatuur laag te houden (zie comfort in de stad) in winkelstraten, op marktpleinen en op parkeerterreinen
Schaduw creëren door bomen, pergola’s, zonneschermen, of doeken boven in winkelstraten, marktpleinen en parkeerterreinen
Vernevelingsinstallaties op terrassen en in winkelstraten (maar denk om risico op legionellaverspreiding)
Winkeltijden aanpassen
Gratis watertappunten aanleggen (drinkwaterkaart)

Scholen en kinderopvang

Uitleg van het probleem

Tijdens hete dagen kan de temperatuur in schoollokalen en bij kinderopvanglocaties flink oplopen. Dit gebeurt vooral in gebouwen met slechte isolatie, gebouwen zonder airconditioning of ventilatie, klaslokalen of ruimtes met platte daken en op de bovenste etages. Hoge temperaturen in schoolgebouwen kunnen leiden tot gezondheidsproblemen. Kinderen kunnen last krijgen van vermoeidheid, concentratieproblemen, benauwdheid, hoofdpijn, oververhitting en uitdroging.

Daarnaast kunnen buitenruimtes en speelpleinen om scholen en kindercentra heen heet en onaangenaam worden als deze uit veel verharding bestaan en weinig schaduw en groen kennen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → om te bepalen op welke speelpleinen en pleinen rondom de scholen de kans op hittestress het grootst is, en om te bepalen waar geen verkoeling gevonden kan worden.
Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwd gebied, nu en in de toekomst. Als het ’s nachts buiten niet afkoelt, is het moeilijker om scholen en kindercentra aangenaam koel te houden.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het probleem.
Kaarten met informatie over gebouwen (bijvoorbeeld bouwjaar en energielabels) → om in te schatten welke scholen en kindercentra mogelijk onaangenaam warm kunnen worden.
Overzicht van locaties van scholen en kinderopvangcentra.

Enige maatregelen en richtlijnen

Aanpassingen aan gebouwen zoals:
- - Zonwering (liever buiten dan binnen) en overstekken aanleggen om te voorkomen dat te veel warmte binnenkomt (vooral van belang in goed geïsoleerde gebouwen waar veel zon binnenkomt)
  - Actieve of passieve ventilatie aanleggen
  - Groen/blauwe daken en gevels ter voorkoming van opwarming binnenklimaat
  - Aanpassingen aan speelpleinen:
Aanpassingen aan speelpleinen:
- - Extra schaduw creëren op het speelplein en groene speelpleinen creëren
  - Watertappunten inrichten
Andere maatregelen
- - Hitteprotocol opstellen en gebruiken
  - Rustige spelletjes doen, in de schaduw, of waterspelletjes
  - Sportdagen aanpassen
  - Tropenrooster instellen
  - Extra drinken
  - Beschermen tegen de zon (pet, zonnebrand)
Zie ook tips vanuit de GGD Leefomgeving, tips van GGD Amsterdam voor scholen en kinderopvang, en tips van het RIVM.

Arbeidsproductiviteit binnen

Uitleg van het probleem

Veel mensen werken in gebouwen. In een periode van hitte kan de binnentemperatuur flink oplopen. Dit gebeurt vooral in gebouwen met een slechte isolatie, donkere daken, veel glas, slechte ventilatiemogelijkheden, geen airconditioning, geen zonwering en in ruimtes op de bovenste etages. Veel moderne, goed geïsoleerde gebouwen met veel glas raken de ingevangen warmte niet meer kwijt. Hierdoor worden tijdens hete dagen meer kleine pauzes genomen, kunnen werkkrachten zich minder goed concentreren en is de kans op fouten en ongelukken groter. Dit leidt tot gezondheidsproblemen en een verlies aan arbeidsproductiviteit. Dit effect is niet alleen van belang voor beheerders van kantoor- en industriegebouwen, maar geldt bijvoorbeeld ook voor scholen en kinderopvang, en verzorgingstehuizen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwd gebied, nu en in de toekomst. Als het ’s nachts buiten niet afkoelt, is het moeilijker om gebouwen, kantoren en industriepanden aangenaam koel te houden.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename in het aantal dagen met verminderde arbeidsproductiviteit.
Kaarten met informatie over gebouwen (bijvoorbeeld bouwjaar en energielabels) → om in te schatten welke gebouwen slecht geïsoleerd zijn en onaangenaam warm worden, waardoor de arbeidsproductiviteit afneemt.

Enige maatregelen en richtlijnen

Gerichte voorlichting over verkoelende maatregelen aan gebouweigenaren en -gebruikers
Aanpassingen aan gebouwen zoals:
- - Zonwering (liever buiten dan binnen) en overstekken aanleggen om te voorkomen dat te veel warmte binnenkomt (vooral van belang in goed geïsoleerde gebouwen waar veel zon binnenkomt)
  - Actieve of passieve ventilatie aanleggen
  - Groen/blauwe daken en gevels ter voorkoming van opwarming binnenklimaat
Hittestress situatie op het werk inschatten (zie FNV Werkklimaat app)
Tropenrooster instellen: niet werken op de heetste uren van de dag
Werkzaamheden aanpassen
Zie ook de adviezen op de website van de FNV en het ministerie van SZW

Comfort in gebouwen

Uitleg van het probleem

Tijdens hete dagen kan de temperatuur in gebouwen flink oplopen. Dit gebeurt vooral in gebouwen met een slechte isolatie, donkere daken, veel glas, slechte ventilatiemogelijkheden, geen airconditioning, geen zonwering en in ruimtes op de bovenste etages. Veel moderne, goed geïsoleerde gebouwen met veel glas raken de ingevangen warmte niet meer kwijt. De hoge temperatuur in de gebouwen zorgt voor gezondheidsproblemen, verminderde arbeidsproductiviteit, en slaapproblemen als het om woningen gaat. Ook kinderen op scholen en kinderopvang zijn kwetsbaar als de binnentemperaturen oplopen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwd gebied, nu en in de toekomst. Als het ’s nachts warm blijft, is het moeilijker is om de binnentemperatuur aangenaam te houden.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename op hoge binnentemperaturen.
Kaarten met informatie over gebouwen (bijvoorbeeld bouwjaar en energielabels) → om in te schatten welke huizen slecht geïsoleerd en daardoor kwetsbaar zijn.

Enige maatregelen en richtlijnen

Gerichte voorlichting over verkoelende maatregelen aan gebouweigenaren en -gebruikers
Aanpassingen aan gebouwen zoals:
- - Zonwering (liever buiten dan binnen) en overstekken aanleggen om te voorkomen dat te veel warmte binnenkomt (vooral van belang in goed geïsoleerde gebouwen waar veel zon binnenkomt)
  - Actieve of passieve ventilatie aanleggen
  - Groen/blauwe daken en gevels ter voorkoming van opwarming binnenklimaat
Een goed toegankelijke (rollatorvriendelijke) koele buitenruimte bij het gebouw creëren, door aanleg van schaduw en groen
Zie ook brochure ‘De hitte de baas: koeling in zorginstellingen’ van College Bouw Zorginstellingen voor tips voor zorginstellingen.

Comfort in de stad

Uitleg van het probleem

Als het heet is, vermindert het comfort op veel plekken in het bebouwd gebied, ook omdat het daar vaak warmer is dan buiten de stad. Hierdoor wordt de buitenruimte onaangenaam om er te verblijven, winkelen of recreëren. Dit geldt voor alle gebruikers van de stad: bewoners, werkenden, reizigers en toeristen. Het geldt ook voor alle locaties in de openbare ruimte (winkelstraten, woonstraten, bushaltes, parkeerplaatsen, perrons, stations, marktpleinen, loop- en fietsroutes, kruispunten), maar ook op particuliere terreinen en in privétuinen, en in het bijzonder voor de plekken waar de gevoelstemperatuur hoog is.

Met name de inrichters van de stad kunnen ervoor zorgen dat de stad koel blijft en er voldoende koele plekken in woonwijken, stadscentra en kantoorgebieden zijn waar de gevoelstemperatuur aangenaam is om er te vertoeven.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de plekken waar het mogelijk oncomfortabel is tijdens hete dagen.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het aantal dagen waarop het comfort in de stad vermindert.
Kaarten met gebiedsfuncties → om te bepalen welke gebieden (wonen, werken, recreëren) voldoende koel ingericht moeten zijn.
Schaduwanalyses → om te bepalen waar mogelijk onvoldoende schaduw is voor een aangename en koele omgeving.
Inventarisatie van koelteplekken → om te bepalen waar de aangename plekken zoals stadsstranden, fonteinen en parkjes zijn om te vertoeven tijdens hete dagen.
Afstand-tot-koelte kaarten → om te bepalen welke gebieden op onvoldoende afstand van een koelteplek liggen.
Kaart met watertappunten (drinkwaterkaart) → om te bepalen waar voldoende en onvoldoende watertappunten zijn.

Enige maatregelen en richtlijnen

Ruimtelijke adaptatie om de buitentemperatuur en de gevoelstemperatuur laag te houden: aanleg van schaduw, bomen, groen, specifieke watervormen en andere materiaalsoorten zodat de buitentemperatuur en de gevoelstemperatuur laag blijven en er voldoende plekken in de stad zijn waar verkoeling te vinden is (zie bijvoorbeeld groenblauwe netwerken | hitte).
Tuinen aanleggen die voldoende verkoeling geven (zie bijvoorbeeld Huisje Boompje Beter)
Betere toegankelijkheid en gebruiksmogelijkheden creëren van openbaar groen
Meer verkoelende buitenruimtes creëren zoals parkjes, stadsstranden, pierenbadjes, waterspeeltuinen, bankjes en zitgelegenheden in de schaduw
Gratis watertappunten aanleggen (drinkwaterkaart).

Arbeidsproductiviteit buiten

Uitleg van het probleem

Mensen die buiten werken, hebben sneller last van hoge buitentemperaturen. Op hete dagen, als de zon fel schijnt, verliezen zij veel vocht en warmt het lichaam sneller op, vooral bij lichamelijke inspanning. Hierdoor worden tijdens hete dagen meer kleine pauzes genomen, kunnen buitenwerkers zich minder goed concentreren en is de kans op fouten en ongelukken groter. Dit leidt tot gezondheidsproblemen en een verlies aan arbeidsproductiviteit. Kwetsbare groepen zijn onder meer straat- en dakwerkers, verkeersregelaars, politiemensen, (spoor)wegwerkers, bouwvakkers, en mensen die in de groensector werken. Afhankelijk van hun werkzaamheden zijn ook werknemers in de logistiek en het toerisme kwetsbaar. Het comfort in de stad speelt hierbij een rol: een door bomen beschaduwde werkplek is beter dan een open bouwplaats zonder enige schaduw.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de plekken waar de gevoelstemperatuur mogelijk te hoog is om goed te kunnen werken.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het aantal dagen waarop de arbeidsproductiviteit vermindert.
Schaduwanalyses → om te bepalen waar mogelijk onvoldoende schaduw is om te werken.
Kaart met veel voorkomende locaties van buitenwerkers.

Enige maatregelen en richtlijnen

Hittestress situatie op het werk inschatten (zie FNV Werkklimaat app)
Schaduw creëren met (tijdelijke) voorzieningen
Tropenrooster instellen: niet werken op de heetste uren van de dag.
Nagaan of werken in de warmte wel noodzakelijk is
De werkzaamheden buiten afwisselen met werken op een koelere plek
Koele dranken nuttigen
Beschermen tegen de zon (pet, zonnebrand)
Zie ook de adviezen op de website van de FNV en het ministerie van SZW

Koelwater

Uitleg van het probleem

Een langdurige periode van hitte, in combinatie met droogte, kan leiden tot problemen bij bedrijven die koelwater innemen en lozen om hun bedrijfsprocessen te kunnen koelen. Daarbij is er een onderscheid in gebruikers van koelwater uit leidingwater (bijvoorbeeld datacenters) en koelwater uit oppervlaktewater (bijvoorbeeld energiecentrales).

Langdurige hitte zorgt ervoor dat de temperatuur van het koelwater stijgt en een lage waterstand veroorzaakt een tekort aan koelwater. Als het oppervlaktewater te warm wordt, mag geen koelwater meer geloosd worden om schadelijke ecologische effecten te voorkomen. Deze situatie kan leiden tot een verminderde productiecapaciteit. Voor energiebedrijven kan dit uiteindelijk betekenen dat energiecentrales hun energieproductie moeten terugschroeven (brownout) of zelfs helemaal uitschakelen (energieblackout).

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van de problemen met betrekking tot koelwater.
Locaties van bedrijven die koelwater nodig hebben in combinatie met de kwetsbaarheid van het koelwater bij hitte en droogte.

Enige maatregelen en richtlijnen

Extra fysieke voorzieningen rond koelwatervoorziening aanleggen zodat bij koelwatertekorten de productie niet in gevaar komt.
Netwerkredundantie: ervoor zorgen dat er alternatieven beschikbaar zijn
Prioritering ontwikkelen van (nood)maatregelen bij koelwatertekorten

Waterkwaliteit

Uitleg van het probleem

Tijdens langdurige hitte stijgt de temperatuur van het oppervlaktewater. Dit leidt tot algengroei (blauwalgen) en de groei van andere, ziekteverwekkende organismen (pathogenen). Warmer water bevat minder zuurstof en vergoot afbraakprocessen in de waterbodem. Vooral ondiepe watergangen kunnen snel opwarmen. Hierdoor wordt het water sneller voedselrijk en zuurstofloos met negatieve gevolgen voor het ecosysteem, zoals vissterfte. Ook kan dit tot stankoverlast leiden. Als het tegelijkertijd langdurig droog is, kan een lagere waterstand de concentratie van ongewenste stoffen en medicijnresten verhogen en de waterkwaliteit verlagen. In droge perioden is het een grote uitdaging om voldoende schoon water op de goede plek te krijgen.

De afname van de waterkwaliteit is met name een aandachtspunt voor gemeenten en waterschappen, en voor gebruikers van oppervlaktewater zoals landbouw, visserij en recreanten. Mocht hitte (en droogte) leiden tot verzilting, dan kunnen sluizen en keringen gesloten worden. Dit heeft als gevolg dat de scheepvaart gehinderd wordt.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met risico op warm oppervlaktewater (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de locaties waar hitte nadelige gevolgen kan hebben voor de waterkwaliteit en de ecologie.
Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de toename van het aantal dagen waarop oppervlaktewater wordt opgewarmd.
Locaties van oppervlaktewater → geeft inzicht in de (kritieke) locaties waar waterkwaliteit een probleem kan geven.
Overzicht van officiële en inofficiële zwemlocaties in de gemeente.

Enige maatregelen en richtlijnen

Controleren waterkwaliteit
Tijdige waarschuwen over kwaliteit zwemlocaties of sluiten van zwemwaterlocaties
Stedelijk water zo inrichten dat het systeem robuuster wordt:
- - door voldoende ondiep oppervlak (tussen 0 en 1 meter diepte) in te richten met planten die het systeem bestendiger maken tegen algengroei en zuurstof in het water brengen.
  - door te zorgen dat er zo min mogelijk voedselrijk (vuil) water in het systeem terecht komt, door het opsporen van foutaansluitingen, het voorkomen van riooloverstorten en het (ver)plaatsen van regenwateruitlaten en riooloverstorten op strategische locaties in het watersysteem.
Groot water voldoende diep houden door te baggeren

Watervraag

Uitleg van het probleem

In een periode van hitte krijgen de waterleidingbedrijven vaak te maken met een stijgende watervraag vanuit de landbouw, veeteelt, huishoudens, zwembaden, industrie, en elektriciteitsbedrijven. Omdat hitte regelmatig samengaat met droogte, wordt de watervraag hierdoor nog extra opgedreven. Ook zijn er meer pieken in het verbruik van water doordat, bijvoorbeeld, mensen vaak in de avond hun tuinen besproeien. Voor waterleidingbedrijven is de hogere piekvraag niet alleen een probleem vanwege de capaciteit, maar ook vanwege de veranderende druk op de leidingen. Drinkwaterleidingen zijn ontworpen op een bepaalde piek. Een verhoogde piekvraag kan leiden tot een lagere waterdruk en meer klachten over bruin water.

NB: Tijdens hete periodes kan ook de vraag naar grond- en oppervlaktewater toenemen. Oppervlaktewaterpeilen (doorvaarthoogte en diepgang) moeten op niveau gehouden worden voor doorgang van de scheepvaart en de waterkwaliteit. Omdat dit meer een droogteprobleem is dat zich ook buiten de stad kan voordoen, wordt dit onderwerp niet verder uitgelicht in de mindmap en de factsheets.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de toename van het aantal dagen waarop de watervraag stijgt.

Enige maatregelen en richtlijnen

Gerichte voorlichting geven aan particulieren en bedrijven over drinkwatergebruik tijdens piekverbruik
Protocol voor de besproeiing van het stedelijk groen en sportvelden in hete perioden

Drinkwaterkwaliteit

Uitleg van het probleem

Als de temperatuur van het drinkwater te veel stijgt, is er een groter risico op afname van de drinkwaterkwaliteit. Er is een verband tussen de temperatuur en het aantal klachten over bruin water. Daarnaast kunnen in warm drinkwater micro-organismen, zoals legionella, sneller groeien. Dit is met name een probleem voor de waterleidingbedrijven, maar kan vervolgens negatieve effecten hebben op de volksgezondheid, de landbouw en veeteelt en de industrie. Het drinkwater uit de kraan dient niet warmer te zijn dan 25 graden. Dit is een wettelijke eis vanuit de Drinkwaterwet waaraan het waterleidingbedrijf moet voldoen. De watertemperatuur stijgt als leidingen dicht onder het maaiveld liggen en als het grondoppervlak heet wordt en de bodem opwarmt. Opwarming van het drinkwaternet is ook gerelateerd aan andere eigenschappen zoals de bedekking en de albedo van de bodem, de grondsoort, zon/schaduw, diepteligging van de leidingen en aanwezigheid van antropogene bronnen (boven de grond zoals restwarmte van gebouwen, dichtheid van gebouwen, elektrische laadpalen; maar ook onder de grond, zoals warmtenet, stadsverwarming, WKO’s, en hoogspanningskabels die wel 90 graden kunnen zijn). Daarnaast kan leidingwater in met name appartementencomplexen en kantoren extra opwarmen doordat dit water een lange weg door het gebouw aflegt en deze waterleidingen niet altijd afdoende zijn geïsoleerd van overige leidingen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → om te bepalen waar waterleidingen gevaar lopen op te warmen.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de toename van het aantal dagen waarop de temperatuur van het drinkwater stijgt.
Diverse kaarten van bodemeigenschappen en ruimtelijke kenmerken die de temperatuur in drinkwaterleidingen beïnvloeden:
- - Ligging van de leidingen (inclusief diepte indien bekend)
  - Bedekking
  - Albedo
  - Grondsoort
  - In zon/schaduw
  - Locatie van mogelijke warmtebronnen (antropogene bronnen boven- en ondergronds)

Enige maatregelen en richtlijnen

Drinkwaterleidingen dieper aanleggen
Drinkwaterleidingen zoveel mogelijk in beschaduwde zones aanleggen
Drinkwaterleidingen aanleggen onder groen
Drinkwaterleidingen niet in de buurt van warmtebronnen aanleggen
Waterleidingen in appartementencomplexen niet langs zuidgevel laten lopen of beter isoleren

Energieblackout

Uitleg van het probleem

In extreme gevallen kan hitte, vaak in combinatie met droogte, leiden tot problemen bij elektriciteitscentrales. Droogte veroorzaakt een lage waterstand in rivieren en daardoor een gebrek aan koelwater; hitte veroorzaakt een te hoge temperatuur van het koelwater. Deze situatie kan leiden tot een verminderde productiecapaciteit waardoor energiecentrales hun energieproductie moeten terugschroeven (brownout) of zelfs helemaal moeten uitschakelen (energieblackout) met gevolgen voor de hele maatschappij: huishoudens, gezondheidszorg, landbouw, veeteelt, industrie, telecom, vervoer, etc.

Daarnaast vermindert met hogere luchttemperaturen de efficiëntie van elektriciteitsopwekking aanzienlijk, neemt de transmissiecapaciteit van kabels af (door hogere weerstand) en is er een grotere kans op uitzetten en zelfs breuk van hoogspanningskabels.

In Nederland kan het uitvallen van de elektriciteitsvoorziening meestal worden opgevangen: er is een dicht hoogspanningsnet en andere, eventueel buitenlandse bronnen, kunnen in noodsituaties bijspringen. Maar ook in Nederland is een energieblackout niet denkbeeldig en de situatie wordt verergerd als het uitvallen van elektriciteitscentrales samengaat met andere calamiteiten, zoals een plotselinge stijging in de energievraag en het uitvallen van knooppunten in de elektriciteitsinfrastructuur. Energiebedrijven en netwerkbeheerders moeten voorkomen dat dit in de toekomst werkelijkheid wordt. Beheerders van kritieke infrastructuur moeten bewust zijn van de gevolgen van brownouts en blackouts en hier maatregelen/noodplannen voor implementeren.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het aantal dagen met risico op energieproblemen.
Locaties van energiecentrales die koelwater nodig hebben in combinatie met de kwetsbaarheid van het koelwater bij hitte en droogte.
Locaties van kritieke infrastructuur waar blackouts cascade effecten kunnen hebben (infrastructuurknelpunten, communicatienetwerken, ziekenhuizen, waterzuiveringsinstallaties) en informatie over hun specifieke gevoeligheid voor blackouts en brownouts.

Enige maatregelen en richtlijnen

Energieopwekking en -opslag in het systeem implementeren die minder gevoelig zijn voor uitval bij hitte en droogte
Electriciteitsverdeelstations/kasten zo aanleggen dat ze niet oververhit kunnen raken
Zie maatregelen bij koelwater

Energievraag

Uitleg van het probleem

Tijdens een hete periode stijgt de energievraag door een toenemend gebruik van koelsystemen en airco’s. Tijdens een periode met temperaturen rond 30°C verbruikt Nederland ongeveer 10 procent meer stroom. Energiebedrijven merken dan ook dat de energievraag toeneemt tijdens hete dagen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal dagen waarop de energievraag voor meer verkoeling zal toenemen.

Enige maatregelen en richtlijnen

Aanpassingen aan gebouwen, om het gebouw koel te houden:
- - Zonwering (liever buiten dan binnen) en overstekken aanleggen om te voorkomen dat te veel warmte binnenkomt (vooral van belang in goed geïsoleerde gebouwen waar veel zon binnenkomt)
  - Actieve of passieve ventilatie aanleggen
  - Groen/blauwe daken en gevels ter voorkoming van opwarming binnenklimaat
Energiezuinige apparatuur gebruiken (een ventilator gebruikt veel minder energie dan een airconditioner).
Gerichte voorlichting geven over verkoelende maatregelen en energieverbruik tijdens hete dagen
Ruimtelijke adaptatie om de buitentemperatuur en de gevoelstemperatuur laag te houden (zie comfort in de stad)

Bestrating

Uitleg van het probleem

Asfalt kan tijdens hete dagen een temperatuur bereiken van 60°C of zelfs hoger. Hitte maakt asfalt zacht en plakkerig door het smelten van het bindmiddel (bitumen) in de toplaag. Dit leidt tot spoorvorming of bij ‘wringend’ verkeer dat zich in verschillende richtingen verplaatst, schades aan het oppervlak. Op kruispunten, bij verkeerslichten en in bochten blijft het asfalt aan autobanden plakken en ontstaan gaten in het wegdek. Asfalt houdt de hitte ook lang vast; afkoeling vindt maar langzaam plaats waardoor tijdens hete periodes het asfalt ‘s nachts onvoldoende kans krijgt om af te koelen. Stoeptegels en betonplaten hebben ook last van hitte: ze zetten uit, komen omhoog en kunnen breken.

Schade aan bestrating is met name een probleem voor wegbeheerders en de transportsector. Bij belangrijke infrastructuurknooppunten zoals havens kan schade aan bestrating voor cascade-effecten zorgen.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het aantal nachten waarop asfalt onvoldoende kan afkoelen ’s nachts.
Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de locaties waar bestrating gevaar loopt te veel op te warmen.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal dagen waarop schade aan bestrating kan ontstaan.
Locaties van asfaltwegen en betonplaatbedekking.

Enige maatregelen en richtlijnen

Het mengsel van het asfalt veranderen door bijvoorbeeld hardere bitumen of polymeren erin te verwerken
Toevoegen van witte steentjes aan asfalt of betonstraatstenen, waardoor meer straling teruggekaatst wordt en de temperatuur minder oploopt
Asfalt met een open structuur aanleggen, waar (regen)water doorheen kan stromen en voor verkoeling kan zorgen
Schaduw creëren op het wegdek
Als noodmaatregel zout strooien: zout trekt vocht aan uit de buitenlucht, waardoor het asfalt koelt. Daarnaast onttrekt zout vocht aan het asfalt waardoor het minder vloeibaar wordt

Bruggen

Uitleg van het probleem

Door hitte zet staal uit. Beweegbare stalen bruggen kunnen, als ze te heet worden, niet meer openen of sluiten. In gemeenten met beweegbare stalen bruggen leidt dit tot problemen op de weg (als de brug niet meer dicht kan) of op het water (als de brug niet meer open kan). In de zomer van 2018 ging het in Friesland alleen al om 70 bruggen die op een bepaald moment gesloten bleven. In Amsterdam bleven 12 bruggen dicht, waardoor twee hoofdroutes door de stad niet meer bevaarbaar waren. Uitzetting van bruggen is een probleem voor vervoerders, (spoor)weg- en brugbeheerders, maar ook voor gebruikers van (water)wegen zoals hulpdiensten, de transportsector en de recreatievaart.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van de problemen met betrekking tot uitzetting van bruggen.
Locaties van de beweegbare bruggen (Klimaateffectatlas) → om te bepalen welke plekken kwetsbaar zijn.
Overzicht van kritieke infrastructuurnetwerken → identificatie van potentiele knelpunten in transportroutes.

Enige maatregelen en richtlijnen

Bruggen koelen door deze nat te houden met watersproeiers (meestal vanuit oppervlaktewater)
Bruggen aanpassen (bijslijpen) zodat de uitzetting geen problemen geeft
Ervoor zorgen dat alternatieve routes beschikbaar zijn
Nieuwe bruggen zo ontwerpen dat ze minder gevoelig zijn voor uitzetting.

Rails

Uitleg van het probleem

Door hitte neemt de temperatuur van rails fors toe en kunnen rails uitzetten. Dit uitzetten kan leiden tot ombuigen van de rails, ook wel ‘spoorspatting’ (in het Engels buckling) genoemd. Spoorspatting leidt tot ontsporingsgevaar en soms tot falen van het seinsysteem. Dit is met name een probleem voor de railbeheerders (Prorail of gemeentelijke vervoersbedrijven) en voor gemeenten waar tramrails of lightrails zijn aangelegd. Indirect is dit een probleem voor gebruikers van het spoor zoals de transportsector, die hierdoor vertragingsschade kunnen oplopen.

Naast spoorspattingen door hitte kunnen er problemen ontstaan door wissels die niet meer omgaan en bruggen die niet meer sluiten. Ook is er het risico op oververhitting van het elektrotechnisch systeem; het spoorwegsysteem is in hoge mate verbonden met en afhankelijk van energie en ICT voor beveiliging en communicatie.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Geen

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van de problemen met betrekking tot rails.
Locaties van de railinfrastructuur en identificatie van de kwetsbare plekken in het transportnetwerk → geeft inzicht in de cascade-effecten van een verstoring in routes op verschillende gebruikers.

Enige maatregelen en richtlijnen

Meer inspecties van de rails tijdens hete dagen
Spoorstaven op andere spanning neerleggen bij aanleg (bestand maken tegen een hogere temperatuur)
Alternatieve routes ontwikkelen voor het geval kwetsbare plekken/knelpunten getroffen zijn
Prioritering ontwikkelen van (nood)maatregelen bij problemen met rails.

Slaapproblemen

Uitleg van het probleem

Hitte kan zorgen voor hoge temperaturen in slaapkamers. Of dit gebeurt, en in welke mate, hangt af van verschillende eigenschappen van de woning en de slaapkamer, zoals de isolatiegraad, de oriëntatie van de slaapkamer en de ramen ten opzichte van de zon, de aanwezigheid van zonwering of klimaatbeheersing, ventilatiemogelijkheden en de verdieping waarop de slaapkamer zich bevindt. Ook de locatie in de stad is van invloed: ligt de woning in een warme wijk of niet? Verder is vooral het eigen gedrag van belang: wordt zonwering toegepast en wordt er op de juiste momenten van de dag geventileerd?

Hoge temperaturen in slaapkamers kunnen slaapproblemen veroorzaken. Mensen slapen daardoor minder vast, minder diep, worden vaker wakker en slapen minder snel weer in. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen. Slechter slapen leidt ook tot concentratieproblemen overdag, wat gevolgen heeft voor de arbeidsproductiviteit binnen, maar ook voor de arbeidsproductiviteit buiten.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwd gebied, nu en in de toekomst. Als het ’s nachts warm blijft, is het moeilijker om het binnen aangenaam koel te krijgen, wat nodig is voor een goede nachtrust.

Aanvullende kaarten

Kaarten met informatie over gebouwen (bijvoorbeeld bouwjaar en energielabels) → om in te schatten welke huizen slecht geïsoleerd en daardoor kwetsbaar zijn.
Kaarten met informatie over kwetsbare groepen (zoals Klimaateffectatlas|Impact|Ernstig eenzame 75+ers) → om in te schatten waar kwetsbare mensen wonen.

Enige maatregelen en richtlijnen

Gedragsaanpassingen: slaapkamer op het juiste moment van de dag ventileren, zonwering gebruiken, slapen op een koelere plek in huis
Gebouwen aanpassen zodat ze beter beschermd zijn tegen hitte (zie comfort in gebouwen)
Betere klimaatbeheersing van de slaapkamer (ventilatie, zonwering, isolatie van het dak, airconditioning)
Ruimtelijke adaptatie om de buitentemperatuur en de gevoelstemperatuur laag te houden (zie comfort in de stad)

Gezondheidsproblemen

Uitleg van het probleem

Hitte heeft effect op de gezondheid van mensen, variërend van spierkramp tot een versnelde hartslag of een warmteberoerte. Bij hittestress probeert het lichaam de lichaamswarmte kwijt te raken door te transpireren en door bloedvatverwijding. Soms werken deze verkoelingsmechanismen onvoldoende, zoals bij ouderen, die minder snel een dorstgevoel ervaren, en kleine kinderen, waarvan het lichaam sneller opwarmt dan van volwassenen. Ook gebruikers van bepaalde medicijnen kunnen moeite hebben om hun lichaamstemperatuur constant te houden. Andere kwetsbare groepen zijn mensen met een zwakke gezondheid, chronische zieken, patiënten van verpleeg- of verzorgingstehuizen, thuiswonende ouderen, mensen met hart-, vaat- of longaandoeningen, diabetespatiënten, dak- en thuislozen, sporters, deelnemers aan evenementen en mensen die buiten werken.

Gezondheidsproblemen kunnen leiden tot een extra druk op de gezondheidszorg en hulpdiensten, meer ziekenhuisopnames en zelfs sterfte.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwde gebied, nu en in de toekomst. Als het ’s nachts warm is, kunnen gebouwen onvoldoende afkoelen, waardoor de binnentemperatuur hoog blijft. Hierdoor kunnen gezondheidsproblemen eerder ontstaan.
Gedetailleerde hittekaart van de gevoelstemperatuur op een hete dag (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in de plekken overdag waar het zo heet is dat mensen gezondheidsklachten kunnen krijgen en laat zien waar het ontbreekt aan plekken om verkoeling te vinden.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van de problemen met betrekking tot hitte-gerelateerde gezondheidsproblemen.
Kaarten met informatie over gebouwen (bijvoorbeeld bouwjaar en energielabels) → om in te schatten welke gebouwen slecht geïsoleerd en eerder opwarmen waardoor gezondheidsklachten kunnen ontstaan.
Kaarten met informatie over kwetsbare groepen (zoals Klimaateffectatlas|Impact|Ernstig eenzame 75+ers) → om in te schatten waar kwetsbare groepen wonen die mogelijk eerder gezondheidsproblemen krijgen door hitte.

Enige maatregelen en richtlijnen

Gedragsaanpassingen: voldoende drinken, luchtige kleding dragen, uit de zon blijven (zie ook de infographic van de GGD Amsterdam, tips voor tijdens hitte van het Rode Kruis, en tips van het RIVM)
Hitteprotocol instellen; zorg voor kwetsbare mensen organiseren
Nationaal hitteplan of een lokaal hitteplan activeren
Hitteplan opstellen voor/met vrijwilligersorganisaties
Gebouwen aanpassen zodat ze beter beschermd zijn tegen hitte (zie comfort in gebouwen)
Ruimtelijke adaptatie om de buitentemperatuur en de gevoelstemperatuur laag te houden (zie comfort in de stad)

Gezondheidszorg en hulpdiensten

Uitleg van het probleem

Hittestress kan leiden tot gezondheidsproblemen, waardoor de druk op medewerkers in de gezondheidszorg en hulpdiensten (zoals thuiszorg, huisartsen, ambulancediensten en reddingsbrigades) kan toenemen. De toenemende druk ontstaat enerzijds doordat deze medewerkers meer zorg moeten verlenen, maar ook doordat zij zelf meer last zullen hebben van hitte. Ook tijdens evenementen op hete dagen zullen hulpdiensten het drukker hebben.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwde gebied, nu en in de toekomst. Als het ’s nachts warm is, kunnen gebouwen onvoldoende afkoelen, waardoor de binnentemperatuur hoog blijft. Hierdoor kunnen gezondheidsproblemen eerder ontstaan en kan de druk op de gezondheidszorg toenemen.

Aanvullende kaarten

Kaarten met informatie over kwetsbare groepen (zoals Klimaateffectatlas|Impact|Ernstig eenzame 75+ers) → om in te schatten waar kwetsbare mensen wonen en waar de druk op de lokale gezondheidszorg en hulpdiensten het hoogst kan zijn.
Kaarten met informatie over gebouwen (bijvoorbeeld bouwjaar en energielabels) → om in te schatten waar slecht geïsoleerde gebouwen zijn, waardoor de binnentemperatuur hoog blijft en gezondheidsklachten eerder kunnen ontstaan en de druk op de lokale gezondheidszorg en hulpdiensten kan toenemen.

Enige maatregelen en richtlijnen

De druk op gezondheidszorg en hulpdiensten wordt voornamelijk verlaagd wanneer gezondheidsproblemen voorkomen worden (zie maatregelen bij gezondheidsproblemen)
Zie ook deze tips op het kennisplein voor verpleging, verzorging, zorg thuis en eerstelijn

Ziekenhuisopnames

Uitleg van het probleem

Hittestress kan leiden tot gezondheidsproblemen, waardoor het aantal ziekenhuisopnames kan toenemen met patiënten die door de hitte onwel zijn geworden. Hierdoor kunnen afdelingen, zoals bijvoorbeeld cardiologie, overbelast raken. Volgens Duits onderzoek is op een tropische dag (maximum temperatuur 30°C of hoger) het aantal extra ziekenhuisopnames vanwege hitte 1,079 per 100.000 inwoners.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwde gebied, nu en in de toekomst. Het aantal ziekenhuisopnamen neemt toe naarmate het heter wordt.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van het aantal ziekenhuisopnames.
Kaarten met informatie over kwetsbare groepen (zoals Klimaateffectatlas|Impact|Ernstig eenzame 75+ers) → om in te schatten hoeveel extra ziekenhuisopnames er kunnen komen.

Enige maatregelen en richtlijnen

Het aantal ziekenhuisopnames wordt voornamelijk teruggebracht door het voorkomen van gezondheidsproblemen (zie maatregelen bij gezondheidsproblemen)

Sterfte

Uitleg van het probleem

Tijdens een hittegolf kan het sterftecijfer in Nederland toenemen. Vooral bij ouderen treedt tijdens een hittegolf extra sterfte op. Tijdens de hittegolf in 2018 overleden in Nederland ongeveer 100 personen meer dan in een gemiddelde zomerweek en tijdens de hittegolfperiode in 2006 was de sterfte bijna 400 personen meer dan in een gemiddelde zomerweek.

Gemiddelde cijfers over meerdere jaren laten zien dat tijdens een hittegolf het sterftecijfer in Nederland toeneemt met 12 procent. Dat komt neer op ongeveer 40 extra doden per dag ten opzichte van een periode met lagere temperaturen. De vraag is natuurlijk of dit in de toekomst hetzelfde zal blijven. Het zou kunnen dat als de temperaturen tijdens hittegolven gemiddeld hoger worden, er meer mensen overlijden. Maar misschien zijn we er dan ook beter op ingesteld en sterven mensen daardoor minder snel bij dezelfde hoge temperaturen.

Gemeenten met veel zelfstandig wonende ouderen en verzorgingsinstellingen zijn instanties die maatregelen kunnen nemen om oversterfte door hitte tegen te gaan.

Informatie en kaarten voor meer inzicht

Basiskaarten volgens de gestandaardiseerde stresstest

Kaart met het aantal warme nachten per jaar (Klimaateffectatlas) → geeft inzicht in het aantal warme nachten in het bebouwde gebied, nu en in de toekomst. Sterfte neemt toe naarmate het heter wordt.

Aanvullende kaarten

Kaart met het aantal zomerse of tropische dagen nu en in de toekomst (Klimaateffectatlas) → geeft een indicatie van de toename van de problemen met betrekking tot sterfte.
Kaarten met informatie over kwetsbare groepen (zoals Klimaateffectatlas|Impact|Ernstig eenzame 75+ers) → om een indruk te krijgen van mogelijke probleemwijken.

Enige maatregelen en richtlijnen

Maatregelen die sterfte door hitte kunnen verminderen zijn dezelfde als die gezondheidsproblemen kunnen voorkomen (zie maatregelen bij gezondheidsproblemen)